1. Tên di tích: Nhà Ông Trần Ba
2. Loại di tích: Lịch sử cách mạng.
4. Quyết định: Đã được UBND Tỉnh Quảng Nam xếp hạng di tích cấp tỉnh theo quyết định Số:440/QĐ-UB ngày 15/02/2005.
5. Địa chỉ di tích:Thôn Bến đền Tây, Xã Điện Quang, Thị xã Điện Bàn.
6. Tóm lược thông tin về di tích:
Sau khi chiến tranh đặc biệt bị phá sản, đế quốc mỹ ồ ạt đổ quân vào miền Nam Việt Nam. Để bảo vệ căn cứ hải lục không quân của Mỹ ở Đà Nẵng, chúng muốn biến Điện Bàn thành vành đai trắng. Vào lúc 8h sáng ngày 12 tháng 7 năm 1966 (tức ngày 23.5.1966 AL), lính Mỹ cho máy bay hạ cánh xuống khu vực đường sắt xã Điện Quang và chia làm 2 cánh quân:
Một cánh đi từ Bến Đền Đông đến nhà ông Trần Ba
Một cánh đi từ đường hương lộ Bảo An qua Phi Phú
Thấy tình hình biến động, đ/c Lê Văn Nhứt, Phó Chủ Tịch, Trưởng Công An xã phân công bà Lê Thị Chiếc và bà Đặng Thị Đối là cơ sở cách mạng đi nắm tình hình. Khi đi bà Chiếc bồng theo một đứa cháu nhỏ để địch khỏi gây khó dễ. Cánh quân Mỹ từ bảo An qua Phi Phú, bị sập hầm chông do dân quân du kích địa phương gài, chúng hằn hộc, tức giận, nên khi gặp bà Chiếc, và bà Đối tại nhà thờ tộc Đinh, tên lính Mỹ giật đứa trẻ trên tay bà Chiết rồi nả đạn bắn hai bà chết tại chỗ. Tiếp sau đó trên đường đi càn, lính Mỹ thấy người dân nào chúng cũng bắt giải đi, đến nhà ông Trần Ba thấy nhân dân tụ tập ở đây rất đông (do cán bộ của ta vận động bà con nhân dân tập trung, để dựa vào sức mạnh của nhân dân đấu tranh với địch). Khi Mỹ đến đây, mặc cho bà con giải bày thế nào chúng cũng không nghe, bắt mọi người ra giao thông hào phía sau nhà ông Trần Ba, dùng R15 bắn quét ngang, 25 người dân vô tội, đa số là phụ nữ và trẻ em bị giết một cách thảm thương.
Một số người khác hoảng sợ rút xuống hầm chìm gần đó bị lính Mỹ đôi lựu đạn xuống chết cả hầm. Chúng hảm hiếp chị Phạm Thị Năm, rồi đưa xuống hầm nhà bà Võ Thị Hoàng đôi lựu đạn chết luôn. Chưa hết căm tức, lính Mỹ châm lửa đốt cháy gần 50 ngôi nhà dân. Chúng bắn chết gia đình anh Trần Công Đợi, Cao Dương, Nguyễn Thạnh rồi đốt nhà ông Trần Ba quăng xác vào.
Một ngày sau vụ thảm sát tang thương, ngày 13.7.1966, Trưởng ban Tuyên huấn Huyện ủy Điện Bàn lúc đó là ông Lê Văn Hiến đã viết bài thơ “Điện Quang rực lửa căm hờn”. Bài thơ có đoạn:
“…Gây ra bao cảnh tiêu điều
Nhìn về Phi Phú chín chiều ruột đau
Ba mươi nấm mộ trước sau
Nghĩa trang rực lửa căm hờn đấu tranh
Diệt trừ giặc Mỹ hôi tanh
Giết cho hết sạch sành sanh đến cùng
Thù này ta quyết không dung
Lấy máu rửa hận cho đồng bào ta
Mặc cho gió tạt mưa sa
Biến căm thù thành sức mạnh diệt lũ yêu ma đi đời
Đồng bào già trẻ ta ơi!
Hận thù Phi Phú muôn đời không phai
Thù này có một không hai
Ghi xương, khắc cốt không nài hy sinh
Quân dân ta quyết đồng tình
Đạp bằng trở lực xông lên diệt thù
Xứng danh truyền thống sông Thu
Điện Quang bất khuất thiên thu sáng ngời!”
Chính quyền và nhân dân đã đóng góp kinh phí, lập bia tưởng niệm vụ lính Mỹ thảm sát nhân dân Phi Phú. Hằng năm đến ngày giỗ, lễ, tết, nhân dân tập trung viếng hương tưởng niệm những người dân vô tội bị thảm sát tại đây.
Đến bây giờ, các nhân chứng sống đều khẳng định, sự hy sinh của đồng bào, đồng chí trong vụ thảm sát Phi Phú đã thổi bùng lên ngọn lửa đấu tranh cách mạng ở địa phương. Hàng trăm người con quê hương gia nhập các lực lượng vũ trang và thanh niên xung phong, sát cánh chiến đấu, cùng quân và dân cả nước lập nên những chiến công vang dội, đánh tan quân thù. Với truyền thống quật khởi, ý chí kiên cường, cần cù sáng tạo, nhân dân và cán bộ làng Phi Phú - nay là thôn Bến Đền Tây sau chiến tranh đã vượt qua khó khăn, thiếu thốn, tổ chức khai hoang phục hóa, khắc phục hậu quả chiến tranh, đẩy mạnh sản xuất, ổn định đời sống. Để trên bước đường xây dựng và phát triển toàn diện, thôn Bến Đền Tây đã được công nhận đạt chuẩn “Khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu” vào năm 2017, là thôn đầu tiên của thị xã Điện Bàn đạt chuẩn.